Οι φράγματα της Κύπρου σε κρίσιμη κατάσταση: εννέα χρόνια προειδοποιήσεων χωρίς αντίδραση

Τα προβλήματα ασφάλειας και διαχείρισης υδάτινων πόρων στην Κύπρο επιδεινώνονται, παρά τις πολυετείς προειδοποιήσεις ειδικών. Σύμφωνα με νέα έκθεση του Γραφείου Κρατικού Ελέγχου, που δημοσιεύθηκε τη Δευτέρα, πολλές συστημικές αδυναμίες που εντοπίστηκαν ήδη το 2016 παραμένουν άλυτες.

Η κατάσταση επιδεινώνεται λόγω της κλιματικής αλλαγής, της αυξανόμενης ξηρασίας και της αυξανόμενης ζήτησης νερού. Ωστόσο, η υλοποίηση των κρατικών προγραμμάτων προχωρά με καθυστέρηση. Από τα 60 έργα που είχαν προγραμματιστεί στο πλαίσιο του 15ετούς Σχεδίου Ανάπτυξης Υδάτων (2016–2030), ολοκληρώθηκαν μόνο 14, με συνολικές δαπάνες περίπου 767 εκατ. €. Επιπλέον, δεν υπάρχει διαφανής έλεγχος της χρήσης των κονδυλίων.

Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η κατάσταση των φραγμάτων. Στην Κύπρο υπάρχουν 104 μεγάλα φράγματα, από τα οποία 56 είναι καταχωρημένα στην Διεθνή Επιτροπή Μεγάλων Φραγμάτων (ICOLD). Πολλά έχουν υπερβεί τη διάρκεια ζωής τους και λειτουργούν χωρίς πιστοποιητικά ασφαλείας, οδηγίες λειτουργίας ή συστηματική συντήρηση. Κανένα ιδιωτικό φράγμα δεν έχει υποβληθεί σε ανεξάρτητο έλεγχο, και τα μεγάλα έργα δεν έχουν λάβει τελικά πιστοποιητικά ασφάλειας.

Υπάρχει επίσης έλλειψη χαρτών πιθανών ζωνών πλημμύρας για φράγματα που βρίσκονται κοντά σε κατοικημένες περιοχές. Ένα εντυπωσιακό παράδειγμα προβλημάτων είναι η διαρροή στο φράγμα Μαυροκολίμβος τον Ιανουάριο του 2025, που προκλήθηκε από βλάβη αγωγού και αποκάλυψε δυσκολίες στην εκτέλεση εργασιών επισκευής.

Οι αρνητικές συνέπειες σχετίζονται επίσης με τις μονάδες αφαλάτωσης, που διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στην παροχή νερού στο νησί. Η απόρριψη αλμυρού άλμης στη θάλασσα επηρεάζει ήδη τη θαλάσσια χλωρίδα στις περιοχές της Λάρνακας και της Δεκέλειας, ενώ το νερό από τις μονάδες αφαλάτωσης έχει διαβρωτικές ιδιότητες, προκαλώντας ζημιές στα οικιακά συστήματα.

Η κατάσταση των υπόγειων υδάτων είναι επίσης ανησυχητική: περίπου το 64% των υδροφορέων θεωρούνται χημικά μολυσμένοι, κυρίως λόγω νιτρικών και αλάτωσης. Οι απώλειες νερού στα δίκτυα υπερβαίνουν τα 200 εκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως, και σε ορισμένους δήμους το ποσοστό διαρροών φτάνει το 29%.

Ο έλεγχος της ποιότητας πόσιμου νερού παραμένει ανεπαρκής: μόνο το ένα τέταρτο των γεωτρήσεων διαθέτει καθορισμένες ζώνες προστασίας, και πολλές υδατικές αρχές δεν διεξάγουν συστηματική παρακολούθηση. Καθυστερούν επίσης τα προγράμματα διαχείρισης πλημμυρών και συλλογής όμβριων υδάτων, παρόλο που η ανάγκη για τέτοια μέτρα είχε επισημανθεί ήδη το 2009.

Οι ελεγκτές επιμένουν στη δημιουργία στρατηγικού συστήματος προγραμματισμού και σαφούς συντονισμού μεταξύ των φορέων. Χωρίς πολιτική βούληση και συντονισμένες ενέργειες, η Κύπρος κινδυνεύει με σοβαρές διακοπές στην υδροδότηση και απειλές για τον πληθυσμό, τις υποδομές και το φυσικό περιβάλλον.