Akdeniz'de 27 kişi balon balığı tüketmekten öldü

Akdeniz'e kıyısı olan ülkelerden bilim insanları balon balığının insan sağlığına verdiği zararın boyutlarını değerlendirdi. 2004'ten 2023'e kadar 27 kişi balon balığı tüketmekten ölürken, 143 gurme de zehirlenmiş ancak hayatta kalmıştır.

Birleşmiş Milletler Çevre Programı'na (UNEP) göre Akdeniz, yüzde 20 ila 30'u endemik olmak üzere 17.000'den fazla deniz canlısı türüne ev sahipliği yapmaktadır. Akdeniz'de hem yerel hem de endemik türleri korumak için 1.233 deniz koruma alanı bulunmaktadır.

Akdeniz'deki istilacı yabancı türlerden biri de balon balığıdır.

"Doğu Akdeniz'de İstilacı Balon Balığının İnsan Sağlığı (Saldırılar ve Zehirlenmeler) Üzerindeki Etkisi" başlıklı çalışma Türkiye, Yunanistan, Kıbrıs, Lübnan, Suriye, İsrail, Filistin, Mısır, Libya ve Tunus'tan bilim insanları tarafından yürütüldü. Bilimsel çalışmanın sonuçları Biology dergisinde yayımlandı.

Çalışmada ilk kez Doğu Akdeniz'de balon balığı (Lagocephalus sceleratus) ve turuncu benekli balon balığının (Torquigener Hypsolegeneion) neden olduğu fiziksel saldırı, zehirlenme ve ölüm vakaları ele alındı.

Bilimsel çalışma Haziran 2004'ten Aralık 2023'e kadar olan dönemi kapsamaktadır. İnsan sağlığını etkileyen 198 olayın kaydedildiği çalışma sırasında tüketimden kaynaklanan 27 ölüm, 143 ölümcül olmayan zehirlenme ve 28 fiziksel saldırı vakası tespit edilmiş ve incelenmiştir.

Özellikle 2019 yılından sonra kayıtlı vaka sayısında hızlı bir artış olduğu da kaydedildi.

İlk balon balığı zehirlenmesi vakaları Lübnan ve Mısır'da kaydedilmiştir. En yüksek zehirlenme vakası sayısı 64 kişi ile Suriye'de kaydedildi. Bu arada Lübnan, 16 ölümle balon balığı kaynaklı en fazla ölümün yaşandığı ülke oldu.

Türkiye 4 ölüm, 24 ölümcül olmayan zehirlenme ve 8 fiziksel saldırı vakası ile zehirli balıklardan kaynaklanan ölümcül zehirlenme sayısında ikinci sırada yer aldı.

Dokularında büyük miktarda nörotoksin tetrodotoksin (TTX) içeren balon balıkları insan sağlığı için tehlike oluşturmaktadır. Dünya genelindeki yaklaşık 200 balon balığı türünün %28'inden fazlası insan tüketimi için güvenli olmayan miktarlarda TTX içermektedir. Balon balığında bulunan düşük TTX seviyesi analjezik olarak oldukça etkili olsa da, yüksek doz ölüme yol açabilir.

Bir bilim insanı olan Aylin Ulman'a göre Akdeniz'de bilinen 13 balon balığı türü vardır. Kayıtlı türlerden altısı Hint-Pasifik kökenlidir ve bunlardan 3'ü en yüksek toksisite seviyelerine sahiptir. Hint-Pasifik kökenli Kızıldeniz türleri Süveyş Kanalı üzerinden Akdeniz'e ulaşmaktadır.

İlk olarak 2002 yılında Türkiye sularında görülen balon balığı, ilerleyen günlerde Akdeniz'in diğer bölgelerine de yayılmaya başlamıştır. Cebelitarık Boğazı ve Karadeniz'de de görülebiliyorlar. Son yıllarda denizde yüzen insanlara saldırmaya başladılar, ancak bu tür saldırılar hala nadirdir.