Kıbrıslı profesör liderliğindeki çalışma lösemiyle mücadelede umut veriyor

Kıbrıslı profesör Grigoris Vasiliou, klonal hematopoez ve çeşitli kan hastalıklarına yaşa bağlı yatkınlığın nedenlerini ortaya koyan uluslararası bir çalışmayı yönetti. Bilim insanları, kromozomların uçlarındaki koruyucu “kapaklar” olan telomerlerin kısalmasının, kan tümörleriyle ilişkili mutasyonların gelişiminde kilit rol oynadığını keşfettiler.

Çalışma sonuçları Nature Genetics dergisinde yayımlandı. Bu keşif, uzun süredir açıklanamayan bir biyolojik gizemi anlamaya yardımcı oluyor ve akut lösemiler ve miyelodisplastik sendromlar gibi ciddi hastalıkların önlenmesi ve tedavisi için hedefe yönelik yaklaşımların geliştirilmesinin yolunu açıyor.

Klonal hematopoez, mutasyona uğramış kan hücrelerinin yavaş yavaş çoğalarak baskın bir klon oluşturduğu bir süreçtir. Bu durum sıklıkla malign durumların, özellikle miyelodisplastik sendromlar ve akut miyeloid lösemi gelişiminin öncüsüdür.

Yaklaşık yarım milyon UK Biobank katılımcısını inceleyen araştırmacılar, genetik olarak kısa telomerlere sahip kişilerin, transkripsiyondan sorumlu genlerde (SF3B1, SRSF2, U2AF1 gibi) ve ayrıca PPM1D ve TERT’te mutasyon geliştirme olasılığının daha yüksek olduğunu keşfetti. Bu mutasyonlar, yaşlanan hücrelere hayatta kalma avantajı sağlar ve telomer kısalmasının etkisini telafi eder. Ancak zamanla bu durum mutasyonların daha da yayılmasına ve ciddi kan hastalıklarının gelişimine yol açabilir.

Profesör Vasiliou’ya göre, telomer kısalması yaşlanan kanda hücresel seçilimi tetikler. Transkripsiyon faktörleriyle ilişkili mutasyonlar, eski hücreleri adeta “korur” ve doğal işlev kaybını engeller. Ancak bu görünür avantaj, kötü huylu dönüşümü tetikleyen bir faktör haline gelebilir.

Bu keşif, onkohematoloji alanında önemli bir adım olarak kabul ediliyor, çünkü yeni bir terapötik hedef belirliyor — telomer stabilizasyon mekanizmalarına müdahale. Bu süreçleri hedefleyen gelecekteki ilaçlar, yaşlı hastalarda kanser önleme ve tedavisinde etkili araçlar haline gelebilir.

Çalışmanın ortak yazarı Dr. Matthew MacLoughlin’in belirttiği gibi, “Bu araştırma, telomer dinamiklerinin yaşam boyu kan sağlığı ve kanser riski üzerindeki etkisini gösteriyor. Bu ilişkiyi anlamak, çeşitli lösemi türleriyle mücadele ve önleme için güçlü bir yeni strateji sunuyor.”